TLGD – Lệnh “cấm bài tập về nhà” của Sở Giáo dục Thanh Hóa khiến dư luận xôn xao. Nhưng thật ra, đây không phải điều mới — mà là quy định đã bị quên lãng suốt 10 năm qua. Một “tiếng sét” khiến xã hội giật mình… vì ai đó đang làm đúng.
Hình minh họa
Mới đây, Sở GD&ĐT Thanh Hóa ban hành Công văn số 3159/SGDĐT-GDPT hướng dẫn tổ chức dạy học hai buổi/ngày cho năm học 2025–2026. Ngay lập tức, văn bản này gây xôn xao. Dù không dùng từ “nghiêm cấm”, nhưng nếu hiểu và thực hiện đúng, nó đồng nghĩa với việc học sinh tiểu học sẽ không còn bị giao bài tập về nhà.
Công văn quy định rõ: buổi học thứ hai được dành cho việc củng cố, giúp học sinh hoàn thành nội dung học tập và “tự học có hướng dẫn của giáo viên”. Nói cách khác, học sinh phải được học và làm bài ngay tại trường, không mang “gánh nặng” về nhà.
Thế nhưng, chỉ ít giờ sau khi văn bản được ban hành, mạng xã hội và các diễn đàn phụ huynh bùng nổ tranh luận:
“Không có bài tập, con về nhà chơi điện tử thì sao?”, “Không luyện tập thì làm sao theo kịp bạn bè?”, “Không chịu áp lực, liệu có tiến bộ được không?”.
Những phản ứng này không vô lý. Chúng xuất phát từ một nỗi sợ đã ăn sâu trong tâm lý phụ huynh Việt: sợ con thua thiệt, sợ bị bỏ lại phía sau. Nhưng nếu nhìn kỹ, chỉ đạo của Sở Thanh Hóa không hề “đột ngột” hay “cực đoan”. Nó chỉ là bước đi muộn màng nhằm thực thi một quy định đã tồn tại suốt 10 năm qua — Chỉ thị 5105 của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Điều khiến dư luận “sốc” hôm nay, thực chất, chỉ cho thấy: suốt một thập kỷ qua, chúng ta đã sống cùng một “cái sai” mà không nhận ra.
“Lệnh cấm” 10 năm tuổi và một sự lãng quên có hệ thống
Năm 2012, trước áp lực dạy thêm – học thêm tràn lan, Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư 17/2012/TT-BGDĐT, quy định: “Không dạy thêm đối với học sinh tiểu học”. Ngoại lệ duy nhất là các hoạt động nghệ thuật, thể thao, kỹ năng sống. Tức là, việc dạy thêm văn hóa – dù miễn phí hay thu tiền – đều bị nghiêm cấm.
Hai năm sau, vì tình trạng vi phạm vẫn tràn lan, Bộ tiếp tục ban hành Chỉ thị 5105/CT-BGDĐT ngày 3/11/2014 nhằm chấn chỉnh. Văn bản này thẳng thắn thừa nhận: việc dạy thêm, học thêm ở cấp tiểu học đang “gây áp lực cho học sinh, phụ huynh và làm giảm uy tín ngành giáo dục”.
Và đây chính là “gốc” của mọi tranh cãi về bài tập về nhà hôm nay. Trong Chỉ thị 5105, Bộ yêu cầu:
Đối với trường và lớp dạy học hai buổi/ngày, phải hướng dẫn học sinh hoàn thành nội dung học tại lớp. Nghiêm cấm giao bài tập về nhà cho học sinh.
Đối với trường học một buổi/ngày, cũng bị giới hạn rõ ràng: “Chỉ giao bài tập về nhà tối đa bằng số lượng bài tập của học sinh học hai buổi/ngày; không giao bài tập ngoài sách giáo khoa.”
Như vậy, “lệnh cấm bài tập về nhà” mà Thanh Hóa đang thực hiện đã tồn tại từ năm 2014. Đã tròn một thập kỷ.
Nhưng suốt 10 năm ấy, xã hội dường như “quên” mất. Các trường vẫn giao bài tập về nhà, các lớp học thêm vẫn mọc lên, phụ huynh vẫn thúc con học ngày – học đêm. Và “cuộc đua” thành tích tiếp tục, chỉ là chuyển từ công khai sang tinh vi hơn.
Không dừng lại ở đó, Bộ GD&ĐT còn mạnh tay “chặn” nguồn gốc của áp lực học tập: “Không tổ chức thi học sinh giỏi tiểu học, không lập đội tuyển, không ôn luyện gây căng thẳng cho học sinh.”
Tuy nhiên, vì sức ép xã hội, chỉ vài tuần sau, Bộ phải ban hành công văn “mở” lại một chút, cho phép học sinh tham gia các sân chơi trí tuệ nếu hoàn toàn tự nguyện – nhưng cấm tổ chức đội tuyển và luyện tập bắt buộc.
Nói cách khác, quan điểm của Bộ từ đầu đến nay rất rõ ràng:
Giảm tải cho học sinh, trả lại tuổi thơ cho các em.
Chỉ có điều, 10 năm qua, lời kêu gọi ấy đã bị lãng quên giữa guồng quay của những “thành tích” và “nỗi sợ thua kém”.
“Không bài tập thì con chơi điện tử à?” – Câu hỏi thật, nhưng nỗi sợ là của người lớn
Tại sao, sau 10 năm, học sinh tiểu học vẫn phải gánh đống bài tập về nhà?
Lý do không chỉ nằm ở nhà trường, mà còn nằm trong chính tâm lý người lớn. Phụ huynh sợ con “nhàn rỗi”, sợ “tụt hậu”, sợ “bị chê là không quan tâm”. Còn giáo viên, trong khi thời khóa biểu buổi chiều bị chiếm bởi các chương trình tăng cường – STEM, tiếng Anh, kỹ năng sống… – thì đành “đẩy” bài tập về nhà như một lối thoát bắt buộc.
Vì thế, “lệnh cấm” của Thanh Hóa không phải để cấm, mà để buộc hệ thống quay lại đúng quỹ đạo:
Buổi 2 là thời gian học sinh tự học có hướng dẫn, hoàn thành nhiệm vụ học tập ngay tại trường, chứ không phải nơi “chen” thêm chương trình liên kết hay học thêm trá hình.
Tiến sĩ Chu Thị Hồng Nhung, Trường Đại học Giáo dục (ĐHQGHN), phân tích:
“Chúng ta đang nhầm lẫn giữa học và làm bài tập. Trẻ 6–11 tuổi cần được chơi, được tương tác, được học cách tự học. Ép trẻ ngồi học liên tục chỉ làm giảm hiệu quả, khiến trẻ mất hứng thú và động lực bên trong.”
Thật vậy, khi một đứa trẻ nói “con ghét học”, đó không phải vì kiến thức khó, mà vì người lớn đã khiến việc học trở nên nặng nề.
Chúng ta đang dùng bài tập như một công cụ quản lý thời gian, thay vì đồng hành cùng con. “Không bài tập thì con chơi điện tử à?” — câu hỏi ấy đúng, nhưng cũng là lời thú nhận rằng người lớn đang… sợ chính mình, sợ không đủ thời gian, sợ không biết cách chơi cùng con.
Phụ huynh Mai Văn Hùng ở Thanh Hóa chia sẻ:
“Từ khi cho con nghỉ học thêm, không làm bài tập về nhà, cháu vui hơn hẳn. Bữa cơm tối nói cười, cháu lắp mô hình, đọc truyện. Cháu không top đầu lớp, nhưng hạnh phúc hơn, và tôi cũng thấy nhẹ lòng.”
Phụ huynh Trương Xuân Thiên thì nói:
“Có lần con bảo ‘con ghét học’, tôi giật mình. Giờ tôi ủng hộ lệnh cấm này. Trẻ con phải được chơi, được thở, chứ không thể sống trong áp lực suốt ngày.”
Những lời chia sẻ mộc mạc ấy nói lên nhiều điều hơn mọi bản báo cáo. Hóa ra, nhiều cha mẹ hiểu, nhưng không đủ dũng cảm để “làm khác”. Họ cần một “cái khiên” để bảo vệ con mình trước vòng xoáy thành tích – và công văn 3159 đã trao cho họ điều đó.
Đây không chỉ là văn bản hành chính. Nó là một bước ngoặt tâm lý – xã hội: trả lại thời gian, trả lại hơi thở, trả lại tuổi thơ cho trẻ em Việt Nam.
Câu hỏi bây giờ không còn là “Sở Giáo dục sẽ làm gì tiếp theo?”.
Câu hỏi thực sự là: nhà trường sẽ tổ chức lại thời khóa biểu ra sao, và phụ huynh sẽ làm gì với quỹ thời gian mà con mình vừa được trả lại?
Doãn Tài