TLGD – Sự đổi mới của Chương trình GDPT 2018 đang đặt ngành giáo dục trước yêu cầu phải lựa chọn những công cụ dạy học thật sự hiệu quả, phù hợp và bền vững. Trong đó, việc sử dụng một bộ sách giáo khoa (SGK) thống nhất trên phạm vi toàn quốc tiếp tục trở thành vấn đề được nhiều giáo viên, chuyên gia và đại biểu Quốc hội quan tâm. Không chỉ giúp ổn định chương trình dạy học, một bộ SGK chung còn tạo điều kiện để giáo viên, phụ huynh và học sinh yên tâm hơn trước quá trình đổi mới giáo dục còn nhiều thách thức.
Từ thực tiễn triển khai và góc nhìn của những người trực tiếp làm giáo dục, có thể thấy rõ mong muốn về một bộ SGK bảo đảm chuẩn đầu ra, phát triển phẩm chất – năng lực, đồng thời được thiết kế tích hợp, phân hóa linh hoạt và có quy trình thẩm định chặt chẽ, minh bạch.
Dưới đây là những luận điểm được ghi nhận từ đội ngũ nhà giáo, chuyên gia và đại biểu Quốc hội, cho thấy sự đồng thuận ngày càng lớn đối với chủ trương này.
Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Thành Nam – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, ĐHQGHN.
Cần một bộ sách đồng bộ, ổn định, dễ triển khai
Nhiều giáo viên bày tỏ sự đồng tình khi cho rằng một bộ SGK thống nhất không chỉ mang lại thuận lợi trong tổ chức dạy học mà còn góp phần thu hẹp khoảng cách tiếp cận tri thức giữa các vùng miền. Cô Trần Thị Thơ (Trường THPT Hoàng Văn Thụ, Hà Nội) nhận định: bộ SGK do Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam phát hành đã khẳng định được uy tín và chất lượng, giúp giáo viên yên tâm hơn về quá trình kiểm định nội dung.
Từ góc nhìn chuyên môn, cô Trần Mỹ Linh (Trường THPT Yên Phong 2, Bắc Ninh) nhấn mạnh một bộ SGK chung phải thể hiện rõ tinh thần của Chương trình GDPT 2018: bám sát chuẩn đầu ra, phát triển phẩm chất và năng lực, thiết kế tích hợp – phân hóa phù hợp từng lứa tuổi. Khi hệ thống kiến thức được sắp xếp mạch lạc từ dễ đến khó, gắn với đời sống thực tiễn, giáo viên sẽ thuận lợi đổi mới phương pháp, còn học sinh tiếp cận nội dung học tập tự nhiên, hiệu quả hơn.
Khoa học, khả dụng và bảo đảm bình đẳng tiếp cận
Từ góc độ lập pháp, ĐBQH Nguyễn Thị Sửu (Đoàn Thừa Thiên Huế) đưa ra hệ thống tiêu chí mang tính toàn diện để xác định một bộ SGK phù hợp. Đó là sự chuẩn mực về học thuật và pháp lý; tính sư phạm cao; tính nhất quán – ổn định; khả năng hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học và chuyển đổi số; đồng thời bảo đảm mọi học sinh, kể cả ở vùng khó khăn, đều có thể tiếp cận bình đẳng.
Vấn đề giá thành SGK, theo đại biểu, là yếu tố cần được xem xét trong toàn bộ chuỗi sản xuất – phát hành. Minh bạch chi phí, tối ưu hóa quy trình in ấn, khuyến khích cạnh tranh lành mạnh và có chính sách trợ giá cho đối tượng yếu thế được xem là giải pháp giúp giảm gánh nặng tài chính cho xã hội.
Một bộ SGK phổ biến, sử dụng rộng rãi còn mang lại lợi ích lớn trong đào tạo giáo viên, xây dựng học liệu mở, triển khai đánh giá và tổ chức các hoạt động dạy – học thống nhất trên toàn quốc. Sự ổn định này, theo bà Sửu, giúp củng cố niềm tin của giáo viên, phụ huynh và học sinh, đồng thời tiết kiệm chi phí xã hội trong dài hạn.
ĐBQH Nguyễn Thị Sửu (Ảnh: Media Quốc hội).
Nền tảng khoa học cho một bộ SGK tốt
Ở góc độ nghiên cứu giáo dục, PGS.TS Trần Thành Nam (Trường Đại học Giáo dục, ĐHQGHN) nhấn mạnh rằng một bộ SGK muốn đáp ứng yêu cầu đổi mới phải dựa trên cơ sở khoa học vững chắc về giáo dục, nhận thức và tâm lý học sinh. Không chỉ truyền tải kiến thức, sách giáo khoa cần đóng vai trò định hướng phương pháp, hỗ trợ giáo viên triển khai các hình thức dạy học tích cực, hướng đến mục tiêu phát triển năng lực.
Ông cũng cho rằng SGK phải thể hiện được một triết lý giáo dục thống nhất, không rời rạc giữa các môn học. Khi các môn có sự kết nối về nội dung, đặc biệt trong những chủ đề chung như giáo dục cảm xúc – xã hội, lòng yêu nước hay các giá trị nhân văn, học sinh sẽ hình thành nhận thức đầy đủ và hài hòa hơn. Sự thống nhất này tạo nên một chỉnh thể giáo dục nhất quán, góp phần hình thành phẩm chất và năng lực bền vững cho người học.
Từ những phân tích trên, có thể thấy mong muốn về một bộ SGK thống nhất không chỉ xuất phát từ nhu cầu thực tiễn mà còn được củng cố bằng lý luận và kinh nghiệm giáo dục. Một bộ sách có chất lượng, ổn định và được thẩm định nghiêm ngặt sẽ là công cụ quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả dạy học, tạo sự công bằng trong tiếp cận tri thức và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay.
Doãn Tài