Hội thảo được tổ chức trong bối cảnh LHHVN đang đẩy mạnh đổi mới tổ chức, kiện toàn hệ thống báo chí – xuất bản và nâng cao năng lực truyền thông khoa học. Truyền thông khoa học ngày nay không chỉ là cầu nối đưa tri thức đến cộng đồng mà còn là động lực góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo quốc gia. Với vai trò cơ quan tập hợp và phát huy trí thức, LHHVN xác định báo chí là lực lượng nòng cốt làm nhiệm vụ lan tỏa thành tựu nghiên cứu, phản ánh trung thực thực tiễn khoa học – công nghệ và cổ vũ đội ngũ trí thức cống hiến cho sự phát triển đất nước.

Phát biểu khai mạc, đại diện lãnh đạo LHHVN nhấn mạnh hội thảo là diễn đàn để các cơ quan báo chí trong hệ thống cùng chia sẻ kinh nghiệm, nhận diện những thách thức mới và đề xuất hướng đi phù hợp. Trong những năm gần đây, báo chí của Liên hiệp Hội đã có nhiều chuyển động tích cực: đổi mới hình thức trình bày, mở rộng mạng lưới cộng tác viên, tăng cường các chủ đề về chuyển đổi số, năng lượng xanh, đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, báo chí khoa học vẫn đang chịu nhiều áp lực về mô hình hoạt động, nguồn lực hạn chế và yêu cầu nâng cao tính chuyên sâu để theo kịp tốc độ phát triển của truyền thông hiện đại.

Toàn cảnh hội thảo (Ảnh: PV)

Trong phần thảo luận đầu tiên, các đại biểu tập trung phân tích vai trò của báo chí trong việc phổ biến tri thức khoa học, liên kết giữa báo chí và các hội ngành, viện nghiên cứu, cũng như nâng cao hiệu quả truyền thông trong hệ thống LHHVN. Nhiều ý kiến nhấn mạnh rằng báo chí khoa học cần phát huy thế mạnh về độ tin cậy, tính chính xác và chiều sâu chuyên môn – những yếu tố giúp tạo dựng uy tín trong đời sống học thuật và xã hội.

Đáng chú ý, tại hội thảo, nhà báo Hồ Quang Lợi, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, đưa ra cảnh báo về việc sắp xếp lại hệ thống báo chí hiện nay. Ông nhấn mạnh: “Việc tinh gọn báo chí phải dựa trên những tiêu chí khách quan và khoa học, tuyệt đối tránh cách làm cơ học theo cấp hành chính.” Theo ông, nếu áp dụng máy móc các tiêu chí hành chính, “những tờ báo có giá trị và sức ảnh hưởng thực chất có thể bị mất đi”, ảnh hưởng trực tiếp đến không gian truyền thông khoa học – công nghệ vốn đang rất cần được củng cố.

Nội dung này nhận được sự quan tâm đặc biệt của các đại biểu, bởi hiện nay nhiều tạp chí khoa học trong hệ thống LHHVN vẫn đang tìm kiếm mô hình vận hành phù hợp, vừa đáp ứng chuẩn học thuật quốc tế vừa đảm bảo tính tự chủ trong hoạt động. Các vấn đề như cơ chế tài chính, nguồn nhân lực chất lượng cao, quy trình xuất bản và định hướng nội dung được nêu ra như những thách thức lớn mà báo chí thuộc LHHVN phải đối mặt.

Song song với đó, hội thảo dành thời gian thảo luận sâu về tầm quan trọng của chuyển đổi số. Theo đánh giá của nhiều đại biểu, báo chí khoa học muốn phát triển bền vững phải chủ động ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất nội dung, từ đó nâng cao hiệu quả tiếp cận độc giả. Việc xây dựng nền tảng truyền thông số chung của Liên hiệp Hội, phát triển hệ thống dữ liệu số, cũng như tăng cường đào tạo kỹ năng số cho đội ngũ phóng viên – biên tập viên được xem là nhiệm vụ ưu tiên.

Trong phần trao đổi mở, đại diện một số cơ quan báo chí thành viên chia sẻ kinh nghiệm về phối hợp với chuyên gia khoa học để nâng cao chất lượng chuyên môn của bài viết. Nhiều đơn vị cho biết họ đang nỗ lực xây dựng các nhóm cố vấn khoa học theo từng lĩnh vực, giúp bảo đảm tính chính xác của thông tin và tránh sai lệch khi truyền tải kiến thức phổ thông đến công chúng. Mối liên kết chặt chẽ giữa báo chí và các hội ngành được đánh giá là chìa khóa giúp thông tin khoa học trở nên sinh động, cập nhật và có khả năng ứng dụng.

Đặc biệt, hội thảo ghi nhận phát biểu của TS. Nguyễn Văn Cảm, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Khoa học kỹ thuật Thú y, người nhấn mạnh vai trò cốt lõi của tạp chí khoa học trong hệ sinh thái tri thức của quốc gia. Ông cho rằng: “Một tạp chí khoa học đạt chuẩn giúp công bố các kết quả nghiên cứu, thu hút đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học uy tín và tạo không gian học thuật cho các hội ngành.” Theo TS. Cảm, đây chính là nền tảng quan trọng để LHHVN “khẳng định vị thế của tổ chức trí thức lớn nhất cả nước” trong giai đoạn đất nước đẩy mạnh công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế.

Bên cạnh các phân tích chuyên môn, hội thảo còn ghi nhận nhiều đề xuất nhằm hoàn thiện cơ chế hỗ trợ báo chí khoa học trong hệ thống LHHVN. Các đại biểu cho rằng cần tăng cường vai trò điều phối của Liên hiệp Hội trong kết nối tạp chí, xây dựng chương trình đào tạo nghiệp vụ chuyên sâu và tạo môi trường hoạt động thuận lợi cho các cơ quan báo chí phát huy tối đa chức năng của mình. Việc cung cấp thông tin kịp thời từ các hoạt động nghiên cứu – khoa học – công nghệ của Liên hiệp Hội cũng được xem là yếu tố quyết định giúp báo chí của hệ thống phát triển đúng hướng.

TS. Hồ Quang Hòa, Tổng biên tập Tạp chí Tâm lý – Giáo dục Việt Nam phát biểu tại hội thảo (Ảnh: PV)

Phát biểu kết luận, đại diện lãnh đạo LHHVN đánh giá cao tất cả ý kiến đóng góp và khẳng định báo chí khoa học – công nghệ sẽ tiếp tục là một trong những trọng tâm chiến lược của Liên hiệp Hội trong thời gian tới. LHHVN mong muốn báo chí không chỉ đơn thuần truyền tải thông tin mà còn trở thành cầu nối mạnh mẽ giữa giới khoa học với xã hội, góp phần định hình tư duy khoa học, nâng cao dân trí và thúc đẩy tinh thần đổi mới sáng tạo. Lãnh đạo Liên hiệp Hội cũng cam kết sẽ xem xét, tiếp thu và triển khai các kiến nghị phù hợp nhằm hoàn thiện hơn cơ chế hoạt động, từ đó tạo điều kiện để các cơ quan báo chí trong hệ thống phát huy năng lực, đóng góp thiết thực cho sự phát triển của nền khoa học nước nhà.

Từ những phân tích và trao đổi tại hội thảo, có thể thấy vai trò đặc biệt quan trọng của báo chí trong việc xây dựng và phát triển Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, không chỉ với tư cách kênh thông tin, mà còn như một lực lượng trí thức tham gia trực tiếp vào hệ sinh thái khoa học – công nghệ quốc gia.  Báo chí khoa học, nếu được tổ chức tốt, có cơ chế vận hành phù hợp và đội ngũ có trình độ, sẽ vừa là “bệ phóng” cho các công bố, thành tựu nghiên cứu, vừa là cầu nối đáng tin cậy giữa giới khoa học, nhà hoạch định chính sách và xã hội.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, yêu cầu đặt ra đối với hệ thống báo chí thuộc LHHVN là phải đổi mới toàn diện: nâng cao chất lượng chuyên môn, tăng cường ứng dụng công nghệ số, củng cố mạng lưới cộng tác viên – chuyên gia, hoàn thiện cơ chế tài chính và mô hình quản trị tòa soạn. Những ý kiến, kiến nghị tại hội thảo là gợi ý quan trọng để LHHVN tiếp tục hoàn thiện chiến lược truyền thông khoa học, tạo điều kiện cho các cơ quan báo chí trong hệ thống phát huy vai trò xung kích, góp phần khẳng định vị thế của Liên hiệp Hội trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Nguyễn Mai