Trong hệ thống môn học ở Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng, các môn lý luận Mác – Lênin có vai trò rất quan trọng trong hệ thống nội dung, chương trình đào tạo cho các đối tượng nói chung, đào tạo cho học viên Hệ 1 (Hệ đào tạo chính ủy và cán bộ chính trị cấp trung, sư đoàn) nói riêng, bởi các môn học này trang bị cho học viên thế giới quan duy vật biện chứng, nhân sinh quan cộng sản chủ nghĩa và phương pháp luận khoa học. Dạy và học ở Học viện Chính trị là sự tương tác giữa người dạy và người học, trong đó học tập là hoạt động chủ đạo của học viên tham gia vào quá trình dạy học trên lớp và tự học tập để chuẩn bị hành trang về kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo. Dưới sự định hướng của người dạy, học tập của người học là nhân tố quyết định chất lượng đào tạo, bởi vậy chất lượng học tập của học viên vừa là vấn đề vừa cơ bản, vừa có tính cấp cấp thiết.
Ý thức rõ tầm quan trọng của chất lượng học tập các môn lý luận Mác – Lênin, những năm qua cấp ủy, chỉ huy các cấp ở Học viện Chính trị đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng học tập của học viên Hệ 1 và đã thu được những kết quả bước đầu quan trọng: học viên nắm được hệ thống kiến thức khá toàn diện, phương pháp học tập có nhiều đổi mới, kết quả học tập ổn định và từng bước được nâng lên Nhiệm kỳ qua, duy trì quản lý 102 lớp đào tạo cán bộ chính trị cấp trung, sư đoàn với 6.187 đồng chí; đã tốt nghiệp 5.463 đồng chí, tỷ lệ khá, giỏi tăng 0,67% so với nhiệm kỳ trước[1].
Tuy nhiên, trước đòi hỏi của mục tiêu, yêu cầu đào tạo mà Học viện xác định (các môn thi 100% đạt yêu cầu, có từ 75 – 85 % khá, giỏi; 100% học viên tốt nghiệp ra trường, trong đó có từ 3% – 5% học viên giỏi[2]), chất lượng học tập các môn lý luận Mác – Lênin của học viên Hệ 1 còn một số hạn chế, bất cập: công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tạo môi trường, điều kiện của một số cấp ủy, chỉ huy khoa; cấp ủy, chỉ huy đơn vị quản lý học viên đối với việc học tập của học viên chưa được quan tâm đúng mức; học viên còn nhiều lúng túng trong xác định nội dung, phương pháp học tập; kết quả học tập của học viên chưa đều và chưa vững chắc; cá biệt thái độ, động cơ, trách nhiệm học tập của một bộ phận học viên chưa đúng đắn, nghiêm túc (Thực tế qua thi, kiểm tra cho thấy có tới từ 8 đến 10% học viên đạt điểm trung bình, có đồng chí lặp lại nhiều lần).
Để nâng cao chất lượng học tập các môn lý luận Mác – Lênin cho học viên Hệ 1 của HVCT hiện nay, cần thực hiện đồng bộ những giải pháp chủ yếu sau:
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, phát huy vai trò của các tổ chức, các lực lượng
Đối với tổ chức đảng các cấp: Nâng cao năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng các cấp, trước hết là năng lực của các cấp uỷ, tổ chức cơ sở đảng trong các đơn vị là điều kiện cơ bản, có ý nghĩa quyết định đến thành công việc nâng cao chất lượng học tập các môn lý luận Mác – Lênin của học viên Hệ 1. Trong xác định chủ trương cần làm rõ mục tiêu, yêu cầu, nội dung, hình thức tiến hành, phân công trách nhiệm tới từng cá nhân và tổ chức. Sau khi có chủ trương phải quán triệt sâu rộng trong toàn đơn vị để mọi người nắm được yêu cầu của lãnh đạo, đồng tâm hiệp lực thực hiện chủ trương đó. Trong tổ chức thực hiện cần phát huy tính tiên phong gương mẫu của đội ngũ đảng viên. Cấp uỷ các cấp tăng cường chỉ đạo, kiểm tra việc giảng dạy của giảng viên và việc học tập của học viên. Lãnh đạo đơn vị quan tâm thích đáng về cơ sở vật chất, phương tiện, quỹ thời gian huấn luyện, học tập; tạo mọi điều kiện thuận lợi về bảo đảm cơ sở vật chất cho việc học của học viên.
Đối với đơn vị quản lý học viên: Phải làm cho cán bộ quản lý học viên, trực tiếp là cán bộ của Hệ nhận rõ trách nhiệm trong việc tổ chức thực hiện nghị quyết của cấp uỷ, tổ chức đảng cùng cấp và nghị quyết, chỉ thị của cấp trên, biến các chủ trương, biện pháp lãnh đạo thành mệnh lệnh, kế hoạch hành động ở cấp mình. Cán bộ chủ trì có trách nhiệm phân công tổ chức thực hiện và theo dõi kiểm tra việc thực hiện kế hoạch, phát hiện những vấn đề mới nảy sinh, những điểm chưa phù hợp để cấp uỷ kịp thời điều chỉnh, bổ sung vào nghị quyết. Trong nâng cao chất lượng học tập các môn lý luận Mác – Lênin của học viên, cán bộ chủ trì không chỉ là người tổ chức thực hiện nghị quyết của cấp uỷ, tổ chức đảng mà bản thân mỗi cán bộ chủ trì còn là tấm gương mẫu mực về học tập, nghiên cứu lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, là chỗ dựa về chính trị, tinh thần của cán bộ, học viên thuộc quyền. Chính vì vậy, đòi hỏi bản thân họ phải luôn có bản lĩnh chính trị vững vàng, có năng lực chuyên môn giỏi, có phẩm chất đạo đức trong sáng, luôn tạo được niềm tin với học viên và cán bộ cấp dưới.
Đối với Phòng đào tạo: Căn cứ vào chương trình đào tạo, nghị quyết của Đảng ủy Học viện, mệnh lệnh của Giám đốc, cụ thể hoá thành các quy định; luôn bố trí nội dung chương trình học tập các môn lý luận Mác – Lênin phù hợp, có sự xen kẽ với các môn học khác; bảo đảm tỷ lệ huấn luyện đúng quy định. Thường xuyên tổ chức chỉ đạo, triển khai thực hiện, kiểm tra các đơn vị, các khoa lý luận trong quá trình thực hiện, giúp các đơn vị tiến hành theo đúng kế hoạch, quy định; tăng cường công tác thanh tra huấn luyện để kịp thời phát hiện uốn nắn những lệch lạc trong huấn luyện, học tập các môn lý luận Mác – Lênin. Phát hiện những vấn đề mới nảy sinh, đề xuất giải pháp phát huy những nhân tố mới, khắc phục những khó khăn một cách hiệu quả, bảo đảm cho công tác huấn luyện đạt kết quả cao nhất, chống những tiêu cực trong giáo dục, đào tạo. Luôn bảo đảm cơ sở vật chất trong huấn luyện, như hội trường giảng dạy các môn lý luận, phương tiện nghe nhìn, tranh ảnh minh hoạ, giáo trình, sách giáo khoa, tài liệu tham khảo…, thường xuyên trao đổi, giúp đỡ với các khoa lý luận, hệ quản lý học viên và học viên về đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy, học tập các môn lý luận Mác – Lênin, góp phần nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm cho người dạy và người học.
Hai là, phát huy vai trò đội ngũ giảng viên các khoa lý luận Mác – Lênin trong đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy
Đội ngũ giảng viên các khoa lý luận phải nhận thức rõ trách nhiệm thực thiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết 86 của Đảng uỷ Quân sự Trung ương về công tác giáo dục, đào tạo trong tình hình mới và các nghị quyết, chỉ thị của cấp ủy đảng các cấp.
Thường xuyên xây dựng chương trình hành động, kế hoạch phấn đấu của bản thân trong từng bài giảng, tiết giảng và trong suốt quá trình dạy học. Thực hiện tốt quan điểm đổi mới nội dung, đồng thời phải đổi mới phương pháp. Tăng cường bồi dưỡng nâng cao năng lực trí tuệ và năng lực hoạt động thực tiễn, nâng cao trình độ tay nghề sư phạm cho đội ngũ giảng viên bằng nhiều hình thức tổ chức phong phú. Sau mỗi lần dự giờ cần tổ chức rút kinh nghiệm, bình xét đánh giá, chỉ rõ ưu, khuyết điểm về nội dung, phương pháp cho phù hợp. Từng tổ bộ môn kịp thời rút kinh nghiệm công tác huấn luyện và thực hiện quy định cụ thể về chế độ tập giảng, luyện giảng, nhất là đối với giảng viên mới.
Bản thân mỗi người giảng viên phải tích cực tự bồi dưỡng. Trước hết, đánh giá đúng mình về phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, về trình độ kiến thức, năng lực, tay nghề sư phạm. Xây dựng cho mình lòng say mê và ý thức trách nhiệm cao đối với nghề nghiệp. Phải không ngừng phấn đấu rèn luyện vươn lên. Hàng năm đặt ra kế hoạch tự học, tự nghiên cứu để nâng cao trình độ kiến thức, năng lực; rèn luyện, tích luỹ kinh nghiệm tay nghề sư phạm.
Tăng cường và sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất, trang thiết bị phương tiện dạy học. Luôn bảo đảm đầy đủ giáo trình, tài liệu tham khảo phục vụ cho công tác biên soạn bài giảng, nghiên cứu khoa học của giảng viên và học tập của học viên. Tăng cường đổi mới phương tiện dạy học là yêu cầu rất cần thiết, để phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới nội dung, phương pháp dạy học.
Ba là, duy trì nghiêm các chế độ học tập, nghiên cứu các môn lý luận Mác – Lênin của học viên Hệ 1, Học viện Chính trị
Duy trì và thực hiện tốt các chế độ quy định trong học tập, rèn luyện, thường xuyên tổ chức kiểm tra đánh giá, rút kinh nghiệm kết quả học tập các môn lý luận Mác – Lênin của học viên. Kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục động cơ, trách nhiệm với duy trì thực hiện các chế độ quy định trong học tập, rèn luyện, khơi dậy và phát huy tinh thần tự giác của học viên hướng vào thực hiện tốt các chế độ, quy định, quy chế trong học tập các môn lý luận Mác – Lênin. Cần đặt ra yêu cầu cao đối với học viên không chỉ trong việc tiếp thu, lĩnh hội kiến thức mà còn cả trong nâng cao ý thức, trách nhiệm tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống, tác phong của người học. Khi trình độ học vấn được nâng lên thì đồng thời phẩm chất, nhân cách người cán bộ và ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần đoàn kết cũng từng bước hoàn thiện và nâng lên. Cần đổi mới công tác quản lý học viên nhằm phát huy dân chủ, đề cao kỷ luật trong học tập, phát huy vai trò của các tổ chức đảng, của cán bộ quản lý, đồng thời động viên phát huy tính tích cực trong tự học của học viên. Thường xuyên kiểm tra việc tự học của học viên, hàng tháng tiến hành đánh giá phân loại; định kỳ làm tốt công tác sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm, kịp thời phát hiện những nhận thức, thái độ, động cơ, trách nhiệm không đúng trong học tập và những lệch lạc trong chấp hành, thực hiện kế hoạch tự học của học viên. Nhanh chóng định hướng, điều chỉnh, bổ sung kế hoạch cho phù hợp, làm tốt công tác biểu dương, khen thưởng học viên trong học tập.
Tăng cường quản lý mọi mặt hoạt động tự học của học viên. Biên chế lớp học ổn định, không quá đông, thành lập các tổ, nhóm học tập hợp lý để học viên có điều kiện giúp đỡ lẫn nhau trong học tập. Phải có hướng dẫn và quy định chặt chẽ về việc xây dựng kế hoạch tự học các môn lý luận Mác – Lênin cho học viên, kết hợp chặt chẽ giữa kiểm tra việc chấp hành thời gian với kiểm tra việc xây dựng và thực hiện kế hoạch tự học của học viên; qua đó kịp thời phát hiện những sai sót lệch lạc để có biện pháp uốn nắn sai phạm của học viên. Phân công phân nhiệm rõ ràng, tạo điều kiện cho giảng viên, cán bộ quản lý hoạt động có hiệu quả, lựa chọn những học viên có tuổi đời, tuổi quân, học lực khá và có uy tín để làm cán bộ lớp kiêm nhiệm, thực hiện tự quản là chính. Duy trì nghiêm thời gian lên lớp, xuống lớp, tác phong quân nhân. Trong quá trình quản lý hoạt động tự học các môn lý luận Mác – Lênin, cán bộ quản lý cần phải có thái độ nghiêm khắc, đồng thời có những động tác sư phạm khéo léo, tế nhị phù hợp với đặc điểm tâm lý đối tượng học viên. Thường xuyên động viên, khuyến khích nâng cao tính tự giác, tích cực học tập của học viên, kết hợp chặt chẽ quản lý của cán bộ đơn vị với tự quản của học viên trong hoạt động tự học.
Bốn là, xây dựng và phát huy môi trường học tập thuận lợi
Nhận thức đúng về vị trí, vai trò của môi trường học tập, rèn luyện của học viên ở Học viện Chính trị là môi trường giáo dục được tạo lập từ chính hoạt động của học viên và tập thể học viên. Cần xây dựng và phát huy vai trò to lớn của môi trường học tập đối với quá trình nâng cao chất lượng học tập các môn lý luận Mác – Lênin của học viên và hình thành phát triển phẩm chất, năng lực của họ.
Phải làm cho môi trường học tập tích cực ở đơn vị là nơi diễn ra các hoạt động của cán bộ, học viên, là tổng thể các thành tố văn hoá tạo nên một hoàn cảnh hiện thực, tác động đến sự hình thành phát triển các giá trị văn hoá đạo đức, nhân cách của từng học viên và tập thể quân nhân. Môi trường học tập tích cực trực tiếp nuôi dưỡng phát triển nhân cách, nâng cao trình độ trí tuệ, đạo đức, tình cảm, tâm hồn, thẩm mỹ, bản lĩnh chính trị và năng lực hoạt động thực tiễn của học viên.
Học viên phải là chủ thể nhận thức và cải tạo môi trường hoàn cảnh, họ vừa thể hiện thái độ, hành vi tích cực trong học tập, vừa có nhu cầu học hỏi, noi gương và tiếp thu những yếu tố tích cực tiến bộ của tập thể phát triển và hoàn thiện nhân cách người cán bộ chính trị trong tương lai.
Năm là, phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động tự học tập các môn lý luận Mác – Lênin của học viên Hệ 1, Học viện Chính trị.
Xây dựng kế hoạch trong tự học tập của cá nhân. Căn cứ vào yêu cầu nhiệm vụ chung của khoá học, nội dung, kế hoạch học tập, quỹ thời gian, trình độ và đặc điểm nhận thức của bản thân, chủ trương lãnh đạo của cấp ủy; dưới sự hướng dẫn của giảng viên và cán bộ quản lý, người học phải chủ động xây dựng kế hoạch tự học tập trong từng thời gian, môn học nhất định để nâng cao trình độ kiến thức mọi mặt và kiên quyết thực hiện theo kế hoạch đó. Nội dung kế hoạch phải thể hiện rõ mục tiêu, yêu cầu, nội dung, hình thức, biện pháp tự học tập và phải rõ ràng, cụ thể, vừa sức, không quá cao hoặc quá thấp, nếu quá cao bản thân đã nỗ lực phấn đấu mà không thực hiện được sẽ dẫn đến tâm lý chán nản, bi quan; nếu quá thấp không cần phấn đấu cũng đạt được thì kế hoạch không mang lại tác dụng, quá trình phấn đấu rèn luyện không đạt hiệu quả cao. Cả hai khuynh hướng đó đều không kích thích được sự say mê, hứng thú trong tự giáo dục, tự rèn luyện. Nội dung tự học rất phong phú, đa dạng; song nên lựa chọn những nội dung thích hợp, một mặt bảo đảm nâng cao trình độ, mặt khác nâng cao phẩm chất đạo đức, tác phong công tác. Tuỳ điều kiện và khả năng của bản thân mà lựa chọn hình thức, phương pháp cho phù hợp, với những hình thức như: tự xử lý thông tin của bài giảng, đọc thêm sách, tài liệu tham khảo; tự đặt câu hỏi và trả lời câu hỏi về những vấn đề đã học, tự ôn tập củng cố kiến thức; tự kiểm tra đánh giá kết quả rèn luyện, chấp hành kỷ luật và các quy định… Không được lợi dụng vào những khó khăn của bản thân, của đơn vị để cắt xén hoặc bỏ không thực hiện kế hoạch tự học tập. Chống thái độ bàng quan, thoả mãn dừng lại, thiếu khiêm tốn, thiếu trung thực, dễ dãi buông thả bản thân, không có chí hướng phấn đấu vươn lên.
Tự xem xét đánh giá kết quả, tự phê bình để có sự nỗ lực phấn đấu vươn lên đáp ứng yêu cầu đào tạo. Trong quá trình thực hiện kế hoạch tự học, học viên phải thường xuyên tự phê bình, tự xem xét những tư tưởng, hành vi của mình theo tiêu chuẩn người cán bộ, theo mục tiêu, yêu cầu môn học. Chống biểu hiện cơ hội, thực dụng, tính toán cá nhân, gian lận trong học tập hoặc né tránh đấu tranh với những tiêu cực, vi phạm quy chế thi, kiểm tra. Các tổ chức đảng, chỉ huy, đội ngũ cán bộ, giảng viên phải đổi mới hình thức, phương pháp đào tạo bồi dưỡng học viên theo hướng đề cao tính độc lập, sáng tạo của người học.
Đội ngũ cán bộ, giảng viên thường xuyên trang bị kiến thức, phổ biến kinh nghiệm, phương pháp học tập, rèn luyện, xây dựng động cơ, nhu cầu, thái độ, trách nhiệm, ý chí quyết tâm cao trong tự học cho học viên.
Duy trì và thực hiện tốt các chế độ quy định trong học tập, rèn luyện, thường xuyên tổ chức kiểm tra đánh giá, rút kinh nghiệm kết quả tự học của học viên. Kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục động cơ, trách nhiệm với duy trì thực hiện tốt các chế độ quy định trong học tập, khơi dậy và phát huy tinh thần tự giác của học viên hướng vào thực hiện các chế độ, quy định, quy chế trong học tập. Cần đặt ra yêu cầu cao đối với học viên không chỉ trong việc tiếp thu, lĩnh hội kiến thức mà còn cả trong nâng cao ý thức, trách nhiệm tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống, tác phong của người cán bộ chính trị.
Có thể nói, để việc học tập các môn lý luận Mác – Lênin của học viên Hệ 1 ở Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng có chất lượng cao, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu giáo dục, đào tạo và trở thành những cán bộ chính trị sau này có đủ trình độ, năng lực, phẩm chất, phương pháp làm việc, có uy tín trong đơn vị, Quân đội giai đoạn cách mạng hiện nay là một vấn đề khó khăn, phức tạp. Nâng cao chất lượng học tập các môn lý luận Mác – Lênin của học viên Hệ 1 hiện nay cần phải bám chắc vào mục tiêu, mô hình đào tạo, đặc điểm của học viên, bám sát vào yêu cầu và chất lượng học tập các môn lý luận Mác – Lênin của học viên. Hoạt động này phải được tiến hành thường xuyên, liên tục với những giải pháp đồng bộ, hệ thống, cơ bản, không được xem nhẹ giải pháp nào; trong đó nêu cao việc xây dựng ý thức tự giác học tập, xây dựng phương pháp học tập tốt của học viên. Đảng ủy, chỉ huy Hệ 1, chi bộ lớp cần nắm vững đặc điểm tư tưởng, những thuận lợi, khó khăn, trình độ nhận thức của học viên từng khóa, từng lớp, từng giai đoạn để vận dụng một cách khoa học các giải pháp, mang lại chất lượng hiệu quả cao, đáp ứng yêu cầu đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch ở Học viện Chính trị hiện nay.
ThS. NCS Lê Duy Dũng, Tiêu Tấn Hiệp, Trương Minh Hùng
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
[1] Đảng bộ Hệ 1 (2020), Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Hệ 1, nhiệm kỳ 2020 – 2025, Hà Nội.
[2] Đảng bộ Học viện Chính trị (2020), Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ Học viện lần thứ XVI, Hà Nội.
- Đảng bộ Hệ 1 (2020), Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Hệ 1, nhiệm kỳ 2020 – 2025, Hà Nội.
- Đảng bộ Học viện Chính trị (2020), Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ Học viện lần thứ XVI, Hà Nội.
- Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQG, Hà Nội.
- Đảng uỷ Quân sự Trung ương (2007), Nghị quyết 86-NQ/ĐUQSTW về giáo dục, đào tạo trong tình hình mới, Nxb QĐND, Hà Nội.